Głosowali bez Boga

„Trzech papieży. Jeden prawdziwy i dwóch fałszywych? Dwóch prawdziwych i jeden fałszywy? Trzech prawdziwych? Trzech fałszywych?”

Powieść Raspaila przybliża nam część historii kościoła mniej znaną, mniej chwalebną, często pomijaną. (Np. w „Historii Kościoła Katolickiego dla młodzieży” na temat tzw. antypapieża Benedykta XIII jest tylko jedna wzmianka). Poznajemy fragment historii, której wstyd, ukazującą słabość i małość człowieka. Jak kruche, małostkowe i żałosne są ludzkie plany i postanowienia wobec planu Bożego! Czy to On komplikuje czasami nasz ścieżki, byśmy się oczyścili i odnaleźli drogę, czy to my usilnie i głupio mataczymy w planie Bożym, działając po swojemu i ludzkimi drogami?

Jego obrazy niepokoją, każą się zatrzymać

Faktograficznie o życiu Hieronima Bosha wiadomo niewiele. Pomysł, by wypełnić luki wyobraźnią i napisać fabularyzowaną biografię malarza jest cenną okazją na przybliżenie czytelnikom dzieł wybitnego artysty. Genialnie wykonał ten zamysł Irving Stone pisząc (wydaną w 1934 roku) opowieść o życiu Vincentego VanGogha pt. „Pasja życia”.

Wybitni artyści inspirują odbiorców do poszukiwań źródeł i prawdy o okolicznościach powstania największych dzieł. Jednym z wybitnych bez wątpienia był Hieronim Bosh. Jego obrazy niepokoją, każą się zatrzymać, zastanowić. Niejednokrotnie stanowią zagadkę. Przede wszystkim są jednak przestrogą. Bosh talentem malarskim pokazywał wyjęte z koszmaru wizje piekła, konsekwencje życia w grzechu. Te ukwiecone alegoriami obrazy są poematami, które należy czytać i to czytać z uwagą, a nawet lupą w dłoni, bo tło i malutkie postacie zdradzają, że w spokojnym na pozór obrazie czai się zło i polowanie na ludzką duszę, jakby malarz próbował nam powiedzieć: „nie spocznij”. Nawet moment śmierci naznaczony jest u niego kuszeniem i grzechem.